Elementy sprawozdania finansowego

Sprawozdanie finansowe składa się z:
– bilansu,
– rachunku zysków i strat,
– informacji dodatkowej, obejmującej wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz dodatkowe informacje i objaśnienia.

Dodatkowo, sprawozdanie finansowe jednostek określonych w art. 64 ust. 1 ustawy o rachunkowości (m.in. banków, zakładów ubezpieczeń oraz zakładów reasekuracji, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, jednostek działających na podstawie przepisów o obrocie papierami wartościowymi oraz przepisów o funduszach inwestycyjnych), podlegające corocznemu badaniu, obejmuje zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym, a w przypadku funduszy inwestycyjnych – zestawienie zmian w aktywach netto, oraz rachunek przepływów pieniężnych, z zastrzeżeniem sprawozdania finansowego otwartego funduszu inwestycyjnego oraz sprawozdania finansowego specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego, które nie obejmuje rachunku przepływów pieniężnych.

---

Zysk (strata) operacyjny – definicja

Podsumowując, wynik operacyjny można zdefiniować jako wynik następującego równania:

Przychody z Działalności Podstawowej minus Koszty z Działalności Podstawowej (bez podatków i kosztów finansowych).

EBIT – definicja

EBIT to „earnings before interest and taxes”, co oznacza zyski (dochód) przed odsetkami i podatkami.

„Odsetki” w powyższym wzorze to koszty finansowe pomniejszone o przychody finansowe. „Podatki” to podatek dochodowy płacony przez firmę. Wszystkie kwoty są podawane, jako kwoty netto, czyli bez VAT.

Na pierwszy rzut oka EBIT nie różni się od wyniku operacyjnego. Jednak EBIT to pojęcie o wiele szersze niż wynik operacyjny. W obliczeniu EBIT ujmuje się wszystkie przychody i koszty operacyjne, jak i nieoperacyjne, oraz te związane z działalnością podstawową i działalnością inną niż podstawowa za wyjątkiem kosztów finansowych (netto) oraz kosztów podatkowych.

Podsumowując, EBIT to wynik operacyjny powiększony o przychody i koszty z pozostałej działalności bez kosztów finansowych (netto) oraz kosztów podatkowych.

Podsumowując, EBIT to zysk z działalności zarówno operacyjnej, jak i nieoperacyjnej, oraz działalności podstawowej, jak i nie podstawowej bez uwzględnienia kosztów finansowania działalności i kosztów podatkowych, uzależnionych od sposobu finansowania firmy (im więcej długu tym wyższe koszty finansowe i mniejsze koszty podatkowe).

---

W raportach i rekomendacjach biur maklerskich pojawiają się wskaźniki EV i EBITDA.
EV to skrót od Enterprise Value, co dosłownie oznacza „wartość przedsiębiorstwa”. EV to suma kapitalizacji i długu netto firmy. Dług netto to wszelkiego rodzaju zadłużenie (kredyty, pożyczki, papiery dłużne) pomniejszone o gotówkę i jej ekwiwalenty.

EV to nie tyle wartość spółki, ile efektywny koszt, jaki należałoby ponieść w celu przejęcia danej firmy. Po pierwsze, konieczne byłoby zapłacenie ceny rynkowej za akcje przejmowanej firmy (równej kapitalizacji – przyjmuje się tu upraszczające założenie, że oferta przejęcia nie podbije kursu na giełdzie). Przejmując spółkę, nowy właściciel staje w obliczu konieczności spłaty jej długów (które powiększają zatem EV). Równocześnie dostaje niejako do dyspozycji rezerwy gotówkowe zakupionego przedsiębiorstwa (pomniejszają one EV).

EBITDA – zysk operacyjny plus amortyzacja

Niekiedy w porównaniach spółek zamiast EBIT (czyli zysku operacyjnego) stosuje się EBITDA. Jest to skrót od „Earnings before interest, taxes, depreciation and amortization”, czyli zysk przed odliczeniem odsetek, podatków i amortyzacji („depreciation” to amortyzacja majątku trwałego, zaś „amortization” dotyczy wartości niematerialnych i prawnych, np. patentów). Innymi słowy, EBITDA to EBIT powiększony o amortyzację. EBITDA stosuje się do analizy „podstawowej” rentowności spółki – bez uwzględnienia efektów operacji finansowych i amortyzacji, która jest efektem nie tyle bieżącej działalności, ile dawnych inwestycji. Wskaźnik ten obrazuje, jak firma radzi sobie ze sprzedażą swych produktów lub usług.

EBITDA najlepiej nadaje się do porównywania spółek i branż. Odnosząc ten wskaźnik np. do przychodów ze sprzedaży, można zobaczyć, które firmy są najbardziej efektywne. EBITDA można także wykorzystywać do analizy tendencji na przestrzeni lat. Ponieważ wyeliminowany zostaje wpływ finansowania dużych inwestycji i amortyzacji, lepiej widać, jak zmienia się podstawowa rentowność firmy.

---

dźwignia finansowa

O tym czy obciążenie z tytułu obsługi zadłużenia nie jest zbyt wysokie i przypadkiem nie wpływa negatywnie na rentowność jednostki gospodarczej informuje nas dźwignia finansowa. Mówiąc w skrócie, jej poziom jest wyznacznikiem opłacalności korzystania z kapitałów obcych (np. kredytów).
Dodatnia wartość dźwigni oznacza, że finansowanie działalności długiem pozwala osiągnąć lepsze efekty, niż w sytuacji korzystania wyłącznie z kapitałów własnych. Ujemna – że nie istnieją racjonalne przesłanki do utrzymywania tak wysokiego poziomu zadłużenia i przez to płacenia odpowiednio wysokich odsetek od zobowiązań (w poważnym stopniu zmniejszających rentowność gospodarowania zamiast wpływu dodatkowych kapitałów na lepszą efektywność funkcjonowania firmy)
Dźwignię finansową warto stosować w przypadku gdy dofinansowanie podmiotu kapitałem obcym pozwoli zwiększyć zyski w stopni zapewniającym spłatę kosztów pozyskania kapitału.

Zaciąganie przez przedsiębiorstwo oprocentowanych zobowiązań uruchamia mechanizm tzw. dźwigni finansowej. Jej głównym celem jest podwyższenie wskaźnika rentowności kapitału własnego (ROE), w porównaniu do sytuacji, w której przedsiębiorstwo jest finansowane wyłącznie kapitałem własnym

---

dźwignia operacyjna

casus PBG

Dźwignia operacyjna:
– definiowana jest jako procentowa zmiana zysku EBIT przypadająca na jeden punkt procentowy zmiany wolumenu sprzedaży,
– powoduje, że dzięki istnieniu w spółce stałych kosztów operacyjnych zmiany w poziomie wolumenu sprzedaży powodują więcej niż proporcjonalne zmiany w poziomie zysku brutto ze sprzedaży,
– wzrost poziomu kosztów stałych zwiększający efekt dźwigni zwiększa ryzyko poniesienia strat w sytuacji, gdy przychody ze sprzedaży będą niższe.
– pozwala ocenić ryzyko operacyjne firmy,
– pozwala prognozować wielkość zysku operacyjnego dla określonej wielkości sprzedaży i dla przyrostów sprzedaży,
– jej stopień jest mierzony relacją marży na pokrycie do wyniku ze sprzedaży,
– jest narzędziem pozwalającym kierownictwu przedsiębiorstwa relatywnie szybko określić, jaki wpływ na zysk będą miały zmiany w wielkości sprzedaży.

---

Rachunek przepływów pieniężnych a rachunek zysków i strat

Wbrew pozorom, rachunek zysków i strat ma mniejszą wartość poznawczą niż się może wydawać. To prawda, że pozwala wyznaczyć poziom wytworzonego w okresie zysku i określić wielkość osiągniętej sprzedaży. Pamiętajmy jednak, że jednocześnie nie przedstawia tych wielkości w ujęciu pieniężnym, tylko z punktu widzenia zapisów księgowych, które – zgodnie z obowiązującymi przepisami rachunkowości – muszą mieć miejsce w określonych momentach (obowiązuje tu wspomniana już metoda memoriału), nie zawsze odzwierciedlających równoważne im wpływy i wydatki o charakterze czysto pieniężnym.

Coraz większe znaczenie przyjmuje idea, że wynik netto nie jest do końca właściwym miernikiem efektywności firmy, a tym samym nie powinien być głównym (a tym bardziej jedynym) wyznacznikiem skuteczności przedsiębiorstwa i podstawą podejmowania różnorodnych decyzji. Spójrzmy na przykład (nieco skrajny, ale dzięki temu klarowny), który pomoże nam to lepiej zrozumieć.

Jak widać, tak naprawdę dodatni wynik z całości działalności został osiągnięty dzięki zaksięgowaniu zysku nadzwyczajnego, który wynika z umorzenia zobowiązań przez wierzycieli w ramach postępowania układowego. Oczywiście, również nie wiąże się z żadnym wpływem pieniężnym.

W tym przypadku wyznacznik efektywności jakim jest wskaźnik rentowności netto nie jest najwłaściwszy i może być bardzo mylący.

Rachunek zysków i strat opisuje zdarzenia, które zaszły w danym okresie biorąc pod uwagę wielkości księgowe, czyli przychody i koszty, które dotyczą tego okresu. Nie oznacza to, że wszystkie przedstawione zdarzenia wiązały się odpowiadającymi im zdarzeniami o charakterze pieniężnym. Oznacza to jednocześnie, że pod uwagę brane są zarówno te właśnie zdarzenia, jak i takie, których efekt pieniężny mógł mieć miejsce w okresie poprzedzającym albo dopiero nastąpi w przyszłości (ale nie musi – w niektórych przypadkach może się bowiem zdarzyć, że konkretny przychód nigdy nie zamieni się w taki sam wpływ pieniężny, a koszt nie będzie się wiązał z takim samym wydatkiem). Reasumując – to, że w rachunku zysków i strat pojawia się przychód ze sprzedaży nie oznacza to, że do jednostki gospodarczej wpłynęła równoważna kwota gotówki.

Rachunek przepływów również ma za zadanie nie uwzględnić tych wszystkich operacji, które nie mają charakteru pieniężnego, podczas gdy w rachunku zysków i strat istnieje obowiązek wykazania przychodów i kosztów dotyczących danego okresu , które w rzeczywistości zostaną osiągnięte lub będą poniesione w innym okresie. Dotyczy to przykładowo tzw. niezrealizowanych odsetek i różnic kursowych.
Jak widać, za pomocą rachunku wyników nie poznamy rzeczywistej wartości pieniędzy, które w danym okresie wypłynęły z przedsiębiorstwa, jak i do niego wpłynęły (bo z jednej strony uwzględnia niepieniężne przychody, a z drugiej – koszty nie związane z wydatkowaniem środków).
Poza tym w rachunku zysków i strat nie wystąpią wszelkie zjawiska, związane z ewidentnym przepływem pieniędzy, które widoczne będą tylko w bilansie przedsiębiorstwa (np. zakup majątku, emisja akcji, zaciągnięcie kredytu).  To wszystko o czym wspomnieliśmy pozwala nam jednoznacznie dojść do istotnej konkluzji – że poznaniu rzeczywistego obrazu procesów finansowych, pod kątem wpływów i wydatków pieniężnych, służy właśnie rachunek przepływów.

To jeszcze nie wszystko jeśli chodzi o zdarzenia, które mimo, że zachodzą w przedsiębiorstwie, to odmiennie ujmowane są w rachunku przepływów niż w innych częściach sprawozdania finansowego. Dla rachunku przepływów neutralnym wydarzeniem są bowiem również wszelkie zdarzenia księgowe polegające na np.:
– przelewie między kasą a rachunkiem bankowym (z jednej strony zmniejsza się kwota pieniędzy w kasie, ale równolegle powiększa się o tyle samo stan rachunku),
– przeksięgowaniu środka trwałego w budowie na stan środków trwałych (w rzeczywistości zmienia się tylko nazwa pozycji w aktywach),
– zamianie kredytu krótkoterminowego na długoterminowy (zmienia się tylko nazwa pozycji w pasywach, ale żadnego przepływu pieniędzy z tego tytułu nie ma),
– konwersji zobowiązań przedsiębiorstwa wobec wierzycieli na akcje czy udziały tego przedsiębiorstwa (również brak żadnego przepływu – następuje tylko zmiana pozycji pasywów),
– przekazaniu zysku na kapitał zapasowy (rezultat – jak wyżej).

---

Przepływy z działalności operacyjnej
Dodatnia wartość przepływów z działalności operacyjnej generalnie powinna być oceniona pozytywnie, bo oznacza, że firma tworzy nadwyżkę finansową z podstawowych sfer swojej aktywności gospodarczej. Im wyższa wartość tym lepiej, bo tym lepsza jakość wyniku finansowego (tym większa część wyniku finansowego stanowi rzeczywiście wytworzoną gotówkę). Wówczas księgowy wynik finansowy jest zbliżony do wyniku kasowego, tzn. tym większa część wyniku księgowego wiązała się z wygenerowaniem gotówki z działalności podstawowej.

Przepływy z działalności inwestycyjnej
W tym obszarze określamy jaki udział w tworzeniu gotówki mają zmiany w stanie majątku rzeczowego (jego sprzedaż czy nabycie), a jaki jest udział działalności związanej z inwestycjami o charakterze finansowym (zakupem i sprzedażą papierów wartościowych, oraz wynikającymi z nich wpływami i wydatkami w postaci odsetek i dywidend).
Ujemna wartość cash flow (CF) z działalności inwestycyjnej może oznaczać wydatki na zakup nowego majątku tj. nowe inwestycje, zarówno rzeczowe jak i finansowe.
Ujemna wartość cash flow (CF) z działalności inwestycyjnej może oznaczać wydatki na zakup nowego majątku tj. nowe inwestycje, zarówno rzeczowe jak i finansowe.

Przepływy z działalności finansowej
Cash flow z działalności finansowej obejmuje wszelkie operacje gotówkowe dotyczące finansowania działalności przedsiębiorstwa (i obsługi tego finansowania) z dwóch źródeł:
– wewnętrznego, w postaci dokapitalizowania go przez właścicieli,
– oraz zewnętrznego ? zaciągania zobowiązań o charakterze kredytowym lub podobnym (np. leasingowym).
Dodatnia kwota cash flow (CF) to znak, że jednostka gospodarcza zaciąga kredyty (lub zobowiązania leasingowe), emituje akcje (udziały) lub dłużne papiery wartościowe (np. obligacje), ale to również wskazówka, że właściciele kapitału (akcjonariusze lub inwestorzy zewnętrzni np. banki lub leasingodawcy) pozytywnie oceniają przedsiębiorstwo i gotowi są powierzać mu swoje kapitały, angażując je w działalność firmy.
Ujemne wartości CF z działalności finansowej są rezultatem spłaty wcześniej zaciągniętych zobowiązań lub wykupu własnych papierów wartościowych. W niektórych przypadkach może to również oznaczać, że właściciele kapitału nie chcą już angażować ich w działalność tej firmy, i wręcz wypłacają zyski z firmy.
Dla lepszego uchwycenia zmian zachodzących w części finansowej przepływów pieniężnych, można dokonać jej umownego podziału:
– na część związaną ze zmianami w kapitale własnym,
– i część wynikającą z zaciągania i obsługi zobowiązań.